Nederlandse vlag onder vuur: gemeenten, voetbalclubs en boze burgers botsen over nationale driekleur
Amsterdam – De Nederlandse vlag lijkt opeens bevlekt nu hij is omarmd door demonstraties tegen asielzoekers. Maar hoe kun je nu tégen zo’n samenbindend symbool zijn als onze nationale driekleur?
De Nederlandse vlag misbruikt? Nee hoor. Koning Willem-Alexander was heel beslist toen hem eind 2022 werd gevraagd wat hij nou vond van de omgekeerde, Nederlandse vlaggen als symbool van het boerenprotest.Boosheid in Uithoorn om besluit ’intimiderende’ Nederlandse vlaggen te verwijderen: ’Wat een slap gedoe’
„Het is een heel oud gebruik uit de scheepvaart”, antwoordde de koning. „Als een schip in nood is, dan hang je de vlag ondersteboven zodat mensen begrijpen dat je in nood bent.” De vergelijking met boeren die in nood verkeren door de stikstofcrisis, vond de vorst zeker niet vergezocht. Sterker nog: ze verwijst naar een ’hele mooie, Nederlandse traditie’.
De verslaggever die de vraag had gesteld, reageerde teleurgesteld. „Ik had toch verwacht dat de koning wat meer op zou komen voor onze driekleur.” Niemand heeft het alleenrecht op de Nederlandse vlag, wilde de koning maar zeggen.
Samenbindend, nationaal symbool
„Ja: de Nederlandse vlag is het symbool van ons land en alle Nederlanders samen”, zegt voorzitter Davied van Berlo van de Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde.
„Hij heeft een formele rol; je ziet hem bij officiële gelegenheden, bij ambassades en bij sportevenementen. In die formele en ceremoniële context fungeert de vlag als het herkenbare embleem van Nederland. Het is de vlag van ons allemaal, een samenbindend, nationaal symbool om het land te vertegenwoordigen.”
Behalve bij sport en nationale feestdagen is de driekleur ook in gebruik bij Nederlandse tradities als bij het slagen voor een eindexamen – met schooltas eraan.
Politiek statement
„Tot zover is er niks aan de hand. Er ontstaat pas discussie als groepen de vlag gebruiken als politiek statement”, zegt Van Berlo. Bij de boerenprotesten kwam het in meerdere gemeenten tot schermutselingen toen bewoners of ambtenaren omgekeerde vlaggen wilden verwijderen.
Nu is er opnieuw heibel over de driekleur, die sinds de moord op de 17-jarige Lisa vaker opduikt op straat en op voetbaltribunes als symbool van asielprotest.
De clubleiding van Cambuur Leeuwarden had moeite met het vlagvertoon op de tribune. „Houd politiek buiten het stadion”, luidde de boodschap, die echter volop werd genegeerd.
Tijdens de uit de hand gelopen anti-immigratieprotesten op het Malieveld en het Museumplein waren de Nederlandse vlaggen alom aan stokken en om schouders te zien. Ook de Prinsenvlag, oranje-wit-blauw, was vaak te zien. De historische vlag kent z’n oorsprong in de zestiende eeuw, maar werd gebruikt door de NSB en staat daardoor in een kwade reuk. Dat tijdens de demonstraties ook nazi-leuzen waren te horen, versterkte dat.Grimmige sfeer tussen voor- en tegenstanders azc in Amersfoort, politie verricht meerdere arrestaties
„Je ziet dat bij recente protesten sommige groepen de nationale vlag gebruiken als politiek instrument”, zegt Van Berlo. „Ze claimen de vlag voor zichzelf en gebruiken hem om hun boodschap te versterken. Ze proberen ermee te zeggen: ’Deze vlag is van ons, wij zijn de echte Nederlanders”. Ze scheppen daarmee een beperkt ’wij’.”
Zo kreeg de vlag die staat voor alle Nederlanders opeens een bruin vlekje, zo bleek ook weer tijdens de vlaggenrel in Uithoorn. Tegenstanders van de komst van twee asielzoekerscentra in de gemeente, hadden er onder de leuze ’azc, weg ermee’ opgeroepen de vlag uit de hangen als symbool van verzet. Anderen namen daar weer aanstoot omdat ze het als symbool van fout nationalisme zien.
De gemeente zat ermee in haar maag en gooide het op lokale regels om de vlaggen verwijderd te krijgen. Vlaggen mogen alleen op aangewezen locaties wapperen tussen zonsopgang en zonsondergang.
„Vlaggen die zelf zijn opgehangen kunnen een veiligheidsrisico zijn als ze wegwaaien en op auto’s belanden en mensen kijken waardoor ze minder opletten”, laat de gemeente weten. Daar is niet iedereen in Uithoorn het mee eens. „Deze vlag hoort hier gewoon thuis – hoe kun je daar boos over zijn?”, aldus een buurtbewoner.
Amper nationale regels
Wat het ook nog lastig maakt: nationale regels voor vlagvertoon zijn er amper. Er is een koninklijk besluit uit 1937 dat onze vlag rood-wit-blauw moet zijn. Voor overheidsgebouwen zijn er wettelijk omschreven protocollen die voorschrijven hoe en wanneer de vlag moet wapperen.
Voor burgers gelden die regels niet. Uit je raam, om je schouders, na het winnen van de 100 meter horden of bij een asielprotest: het mag allemaal.
Bovendien is een vlag op zichzelf ’leeg’, zegt onderzoeker Irene Stengs, onderzoeker ritueel en populaire cultuur van het Meertens Instituut. „Iedereen kan er z’n eigen betekenis aan toekennen. De betekenis is dus afhankelijk van de context. Dat het zo veel los kan maken, laat zien dat het meebrengen van een vlag nooit een neutrale handeling is.”
Dat zag ook D66-leider Rob Jetten, die besloot de Nederlandse vlag tijdens het recente partijcongres prominent te laten zien. „Voor mij staat de vlag voor vrijheid en verbondenheid. Tegelijkertijd voelen mensen zich er ongemakkelijk bij dat de vlag door rechts en extreemrechts wordt geclaimd. Ik wilde de vlag terugpakken.”
Daarmee blijft de vlag, zeker nu het verkiezingstijd is, juist een politiek strijdpunt.
Veel meer vlaggen verkocht
De omarming van de Nederlandse vlag door het asielprotest heeft de verkoop van het dundoek geen windeieren gelegd. De Vlaggen Unie heeft de verkoop van de nationale driekleur afgelopen maanden met een kwart zien toenemen.
„Ook de Prinsenvlag (oranje-wit-blauw), die normaal niet hard loopt, verkopen we de laatste tijd veel meer”, laat de vlaggenverkoper uit Drachten weten. De historische vlag kent z’n oorsprong in de zestiende eeuw, maar werd gebruikt door de NSB en staat daardoor in een kwade reuk.
Sinds de moord op de 17-jarige Lisa door een asielzoeker is de Nederlandse vlag een symbool geworden voor protesten tegen de komst van asielzoekerscentra. Om die reden zitten gemeenten en voetbalclubs ermee in hun maag.
